โครงการฟื้นฟูแหล่งต้นน้ำ เพื่อการเกษตรแบบสหภูมิปัญญา

ลำห้วยเส่ หว่า หล่า โกละเป็นสายน้ำที่หล่อเลี้ยงชุมชนปกาเกอะญอแห่งมูเจะคีหรือพื้นที่ขุนแจ่ม 19 หมู่บ้าน ในอำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ เพราะกว่าร้อยละ 90 ชาวบ้านต้องอาศัยน้ำจากลำห้วยเส่ หว่า หล่า โกละ ในการทำนา  แต่ในช่วงสิบปีที่ผ่านมาชาวบ้านต้องประสบปัญหาขาดแคลนน้ำเนื่องจากลำห้วยเกิดการตื้นเขิน  สาเหตุเกิดจากดินถล่มบริเวณต้นน้ำทำให้ดินทรายถูกพัดพามาทับถมลำห้วยจนเกิดตื้นเขินและเมื่อถึงเวลาน้ำหลากกระแสน้ำยังพัดพาดินทรายไหลไปกองทับถมที่นาของชาวบ้าน  ทำให้สูญเสียพื้นที่ทำนา ไม่สามารถปลูกข้าวได้  ส่งผลกระทบต่อปากท้องของชาวบ้านจึงเป็นที่มาของการแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อมท้องถิ่นโดยการนำองค์ความรู้ภูมิปัญญาของชาติพันธุ์ต่างๆมาผสมผสานความรู้สมัยใหม่  หรือที่เรียกว่า“สหภูมิปัญญา”  เป็นอีกหนึ่งเครื่องมือที่ มูลนิธิภูมิปัญญาชาติพันธุ์นำมาใช้ในการฟื้นฟูและอนุรักษ์ทรัพยากร ดิน น้ำ ป่า  ต่อมาได้

การดำเนินโครงการในพื้นที่นี้ควรทำอย่างต่อเนื่องเพื่อเป็นโครงการนำร่อง (Pilot Project) ที่มุ่งหาคำตอบเพื่อแก้เหตุของปัญหาที่แท้จริงบนพื้นที่ทางภูมิประเทศ พื้นที่ทางวัฒนธรรมของชุมชนด้วยภูมิปัญญาพื้นบ้านและภูมิปัญญาสมัยใหม่ตามแนวคิด “สหภูมิปัญญา” โดยใช้จุดเริ่มต้นจากจุดเล็ก ขยายสู่พื้นที่ขนาดใหญ่ ตามหลักปฏิบัติการและการขับเคลื่อนเชิงคุณภาพ จากพื้นที่ขนาดเล็กสู่พื้นที่ขนาดใหญ่  (Micro to Macro Practical Model) และยึดหลักคิดแบบมองกว้าง แต่ทำจากจุดเล็ก       (Macro to Micro Conceptual Model)  คำตอบวิธีการปฏิบัติของโครงการจะเป็นองค์ความรู้ที่เกิดจากการปฏิบัติอย่างแท้จริง (Practical Knowledge)   นอกจากนี้ ผลสำเร็จที่ได้จะเป็นกรณีศึกษา (Case Study) แหล่งเรียนรู้ สถานฝึกอบรมและศึกษาดูงาน ที่จะเป็นพลังทางปัญญาของชุมชนให้เกิดแรงบันดาลในการแก้ปัญหาของพื้นที่และชุมชน อันเป็นพลังขับเคลื่อนในการสร้างความเป็นอุดมสมบูรณ์และความมั่งคั่งใหม่ให้กับอาณาเขตพื้นที่ต้นน้ำ จะยังผลสู่การสร้างเครือข่ายขับเคลื่อนงานเชิงยุทธศาสตร์ เชิงพื้นที่ และเชิงประเด็น ต่อไปในอนาคต