เจ้าหน้าที่ภาคสนามมูลนิธิภูมิปัญญาชาติพันธุ์ลงพื้นที่บ้านสบโขงเก็บข้อมูลเตรียมประกาศเขตวัฒนธรรมพิเศษ
ระหว่างวันที่ 7–9 พฤษภาคม 2568 เจ้าหน้าที่ภาคสนามจากมูลนิธิภูมิปัญญาชาติพันธุ์ ได้เดินทางลงพื้นที่บ้านสบโขง ตำบลแม่สวด อำเภอสบเมย จังหวัดแม่ฮ่องสอน เพื่อดำเนินการจัดเก็บข้อมูลชุมชนในด้านต่าง ๆ อันเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการเตรียมการประกาศพื้นที่วัฒนธรรมพิเศษในอนาคต โดยได้รับความร่วมมืออย่างดียิ่งจากผู้นำและประชาชนในชุมชนบ้านสบโขง
การลงพื้นที่ครั้งนี้มีเป้าหมายสำคัญในการรวบรวมข้อมูลพื้นฐานของชุมชนอย่างครอบคลุม ทั้งข้อมูลด้านประวัติศาสตร์ท้องถิ่น แผนผังหมู่บ้าน จำนวนประชากร การนับถือศาสนา ระบบเกษตรกรรมภูมิปัญญาพื้นบ้าน ปฏิทินประเพณีประจำปี ตลอดจนข้อมูลด้านการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม นอกจากนี้ ยังมีการจัดทำฐานข้อมูลเกี่ยวกับสถานที่สำคัญและองค์ความรู้ต่าง ๆ ของชุมชน โดยเจ้าหน้าที่ได้เก็บรวบรวมทั้งภาพถ่ายและบันทึกข้อมูลจากการพูดคุยกับผู้นำชุมชนและชาวบ้านอย่างใกล้ชิด
การเก็บข้อมูลในครั้งนี้ไม่เพียงแต่เป็นการรวบรวมข้อมูลเชิงประจักษ์เท่านั้น หากแต่ยังเป็นโอกาสให้เจ้าหน้าที่ได้สัมผัสและเรียนรู้วิถีชีวิตของชุมชนอย่างลึกซึ้ง ทั้งในด้านวัฒนธรรม ประเพณี และวิถีความสัมพันธ์ระหว่างคนกับผืนป่า ซึ่งนับเป็นรากฐานสำคัญของการเสนอขอประกาศให้พื้นที่บ้านสบโขงและพื้นที่ใกล้เคียงเป็นเขตวัฒนธรรมพิเศษในอนาคต
แนวคิดเรื่อง “เขตวัฒนธรรมพิเศษ” ปรากฏขึ้นเป็นครั้งแรกในมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 3 สิงหาคม พ.ศ. 2553 ว่าด้วยแนวนโยบายในการฟื้นฟูวิถีชีวิตชาวกะเหรี่ยง โดยได้กำหนดพื้นที่นำร่องไว้ 4 แห่ง และมอบหมายให้หน่วยงานหลัก 5 กระทรวง ได้แก่ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กระทรวงมหาดไทย กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ กระทรวงศึกษาธิการ และกระทรวงวัฒนธรรม รับผิดชอบดำเนินการ
มติคณะรัฐมนตรีดังกล่าวมีจุดมุ่งหมายเพื่อรับรองสิทธิชุมชนให้สามารถดำรงวิถีชีวิต วัฒนธรรม และภูมิปัญญาท้องถิ่นได้อย่างมั่นคง โดยไม่ถูกรุกรานหรือคุกคามจากอำนาจรัฐ ซึ่งจะเป็นการสร้างหลักประกันที่สำคัญให้กับชุมชนชาติพันธุ์ในการอนุรักษ์และพัฒนาตนเองอย่างยั่งยืน
การดำเนินงานร่วมกันระหว่างมูลนิธิฯ กับชุมชนบ้านสบโขงในครั้งนี้ จึงนับเป็นอีกหนึ่งก้าวสำคัญของการขับเคลื่อนนโยบายเชิงพื้นที่ เพื่อส่งเสริมการมีส่วนร่วมของชุมชนในการกำหนดอนาคตของตนเอง และเสริมสร้างระบบนิเวศทางวัฒนธรรมที่สอดคล้องกับบริบทเฉพาะถิ่นอย่างแท้จริง
